De pieken en de dalen 'horen' er dus bij, bij het hebben van kanker. De ziekte is een rollercoaster, en je belevingswereld is een emotionele achtbaan. Al die stemmingswisselingen kunnen behoorlijk overweldigend zijn. De uitersten moeilijk te hanteren. Of te begrijpen. Deze pagina heeft als doel wat meer inzicht te geven in wat bekend is over emoties in heftige of nare situaties. Zodat je jezelf hierin wat beter kunt begrijpen. Of je wat beter aan je omgeving uit kunt leggen wat er door je heen gaat. Worstel je met stemmingswisselingen en heb je het gevoel dat het maar niet beter wordt, dan kan het verstandig zijn hulp te zoeken. Op de pagina Omgaan met kanker staan voorbeelden verzameld van verwijzingen naar hulpverleners gespecialiseerd in begeleiding bij kanker. Online, en bijvoorbeeld in een inloophuis. Ook kan het helpen om lotgenotencontact op te zoeken. Actief (door lid te worden van een forum of lotgenotengroep), of passief (door blogs van andere kankerpatiënten te lezen).
Verschillende fases van rouw
Wat kan helpen om die stemmingswisselingen te begrijpen, is de uitleg over de verschillende fases van rouw. In de rouwtheorie worden verschillende fases onderscheiden waar je achtereenvolgens doorheen gaat als je iets naars te verwerken hebt: emoties en reacties als 'ontkenning', 'boosheid', 'onderhandelen/vechten', 'neerslachtigheid' en 'aanvaarding'. Oorspronkelijk ging men er vanuit dat die fases elkaar in een vaste volgorde opvolgen. Maar inmiddels gaat men er vanuit dat dit ook anders kan zijn. De lengte van de fases kan ook verschillen van persoon tot persoon en van situatie tot situatie. De theorie over rouw is gebaseerd op rouwverwerking na het overlijden van een dierbare. Maar je kunt die manier van denken ook toepassen op andere vormen van verlies. Bijvoorbeeld bij het verlies van een baan. Of het verlies van de mogelijkheid om kinderen te krijgen. De emoties en fases uit de rouwcyclus zijn ook heel herkenbaar voor kankerpatiënten. Rouw is een 'natuurlijk' proces. Maar rouw kan wel verstoord raken. Dat wordt gecompliceerde rouw genoemd. Bijvoorbeeld als er in de gezinssituaties geen ruimte is om zelf te rouwen. Omdat de aandacht naar de kinderen gaat. Er wordt dan gesproken van uitgestelde rouw. Ook kan er geen tijd voor rouw zijn. Iets waar je je bij de rollercoaster van kanker wel wat bij voor kunt stellen. Als je zo geleefd wordt door al je behandelingen, kom je niet zeker aan rouwen toe. Sommige kankerpatiënten geven bijvoorbeeld aan dat ze wel huilen om wat het met hun kinderen doet, maar niet om zichzelf. De rouwverwerking komt dan meestal later alsnog. Als je de emoties die bij rouw horen dusdanig onderdrukt dat het proces niet meer op gang komt, heet dat ontkende rouw. Ook heb je chronische rouw: rouw waarvan de symptomen niet afnemen.
Verdriet als een toverbal
De uitspraak 'Verdriet is als een toverbal. Het verandert steeds van kleur' kan misschien ook helpen om te begrijpen waarom je je ineens zo anders kunt voelen. We kennen allemaal de ervaring wel dat je je, juist door met iemand te praten pas bewust wordt van het feit dat iets je eigenlijk enorm dwars zit. Dat is niet alleen omdat we dingen graag wegstoppen. Dat is ook omdat je bewustzijn als het ware 'gelaagd is', zoals een toverbal. De gedachte die door je hoofd heen tolt, is vaak maar de bovenlaag. Door over iets te praten, of stil te staan bij het gevoel dat je hebt, komt er weer een nieuwe beleving of emotie los waar je je eerst niet zo bewust van was. Het zit er verstopt onder en komt alleen naar buiten als je daar tijd voor neemt. Vind je het bijvoorbeeld alleen maar naar dat je je sleutels steeds in het slot laat zitten? Of voel je je ook schuldig over de last die je daarin voor je partner bent? Of heb je verdriet dat je fiets daardoor gestolen is? Of vertrouw je jezelf daardoor helemaal niet meer en durf je daardoor de deur niet meer uit? Door aandacht te besteden aan de bovenste laag, ontstaat er ruimte voor de lagen daaronder.
Overlopende emmer
We kennen allemaal het beeld wel van een jong kind dat nog niet goed met zijn emoties om kan gaan en waarbij je het letterlijk ziet gebeuren dat de emoties zich opstapelen totdat de ballon barst. Dat beeld wordt bijvoorbeeld ook gebruikt in emotie regulatie therapie voor kinderen die problemen hebben om woedeuitbarstingen te voorkomen. Het gaat er dan om beter te gaan waarnemen wat het moment is waarop de ballon zo onder druk komt te staan dat hij barst. Datzelfde stapelen van emoties, is iets waar je je bij kanker ook wel wat bij voor kunt stellen: er gebeurt erg veel tegelijkertijd en elke gebeurtenis kan een andere emoties oproepen. De kans dat je niet aan al die emoties tegelijkertijd toe komt is behoorlijk groot. Helemaal als het volgende alweer gebeurt en je dus geen tijd hebt om te verwerken. Dan stapelen die emoties zich op. Ik vergeleek het zelf liever met een emmer die ik op mijn rug droeg en die steeds voller werd. Soms liep ie ineens over en klapte ie er wat gewicht uit. Herkenbaar toch? Je wordt dan net als die emmer zelf ook ineens overvallen door een gevoel of gedachte waar je je niet zo bewust van was. Of je begrijpt niet waarom je ineens zó verdrietig of boos wordt. Zo erg was die aanleiding nou toch ook weer niet?
Hulp
Het is dus niet zo gek dat het regelmatig voorkomt dat kankerpatienten hulp nodig hebben met het verwerken van de emoties die hen dwars zitten. Zeker in de periode als de behandelingen wegvallen en je tijd voor verwerken krijgt. Schaam je niet als je hulp nodig hebt om hier uit te komen. Dat is heel normaal. Lotgenotencontact, van je af schrijven (in een blog), inloophuizen, specialisten in begeleiding van kankerpatienten: het is er niet voor niks. Omdat het niet altijd eenvoudig is om een geschikte hulpverlener in je omgeving te vinden, zijn er tools als de verwijsgidskanker en oncokompas (kijk hier voor uitleg over oncokompas). Ook kun je navraag doen in je ziekenhuis, via maatschappelijk werk of de verpleegkundige. Soms weet je huisarts iemand voor je.
{slider title="Meer lezen? Ruimte voor (zelf)Onderzoek" alias="rvo-zelfonderzoek" class="red" open="false"}Spreekt deze invalshoek over omgaan met kanker je aan? Wil je graag nog meer weten, lees dan verder in 'Ruimte voor (zelf)Onderzoek'. Op deze pagina staan denkrichtingen opgenomen die (nog) minder hard te maken zijn, maar wel relevant lijken te zijn.{/sliders}
