Waarover gaat het verdriet eigenlijk dat je moet verwerken als je kanker hebt gekregen? Heel vaak gaat het niet alleen over 'kanker' zelf, maar over alle manieren waarop kanker je leven overneemt. Je kunt erdoor niet meer werken. Het heeft invloed op je relaties. Je moet hobby's loslaten. Je ziet het verdriet van je kinderen. Je wordt te afhankelijk van je partner. Je verliest toekomstdromen. Ook is er vaak wel meer dan één moment waarop je slecht nieuws te horen en dus te verwerken krijgt. Zo heb je het moment van ontdekking/vermoeden van de tumor, maar tussen de diagnose en de prognose zit vaak een hele serie van uitslagen, waarbij de boodschap 'kanker' of 'uitzaaiingen in de lymfen' vaak niet op hetzelfde moment komt. Of als er amputatie volgt. Of een spoedopname in het ziekenhuis door bijwerkingen.
Is rouw bij kanker complex?
Stel nu dat we aannemen dat elk van die momenten voor jou heftig genoeg is, om een rouwreactie op te roepen. Dan zou het wel eens kunnen dat je niet in één rouwproces zit, maar in meerdere rouwprocessen tegelijkertijd. En dat die rouwprocessen ook nog eens allemaal in een andere fase zitten. Omdat het tempo en de volgorde waarin je de fases van de rouwcyclus doorloopt afhankelijk is van de gebeurtenis die je te verwerken hebt en hoe heftig dat voor je is. Als dat klopt, is het niet zo raar dat je het ene moment verdrietig bent en het andere boos. Het is maar net waar je op dat moment aan denkt of mee bezig bent. Voor je gevoel stuiter je van het ene naar het andere. Terwijl het eigenlijk gewoon allemaal tegelijkertijd speelt, maar simpelweg niet allemaal tegelijkertijd je bewuste aandacht kan hebben. Zo kun je al druk aan het onderhandelen zijn met je artsen over je behandelingen, terwijl je nog volledig in ontkenning zit over de kans dat je uitzaaiingen hebt. En ben je nog niet verdrietig om jezelf, maar wel om je kinderen die 's nachts slecht slapen.
Van korte naar lange termijn
Veel patiënten geven aan dat ze juist nadat ze een goede uitslag hebben gekregen, tegen een minder vrolijke bui aanlopen. Dat is iets wat best moeilijk te accepteren is, want dan krijg je die vrijbrief om door te leven, en dan is het blijkbaar nog niet goed. Het zou wel eens kunnen dat dit ook een gevolg is van de 'overleefmodus'. Als je aan het overleven bent, leef je met oogkleppen op. In het hier en nu. Je bent niet met de toekomst bezig. Als je wacht op uitslagen, en daar flink bang voor bent, is de kans groot dat je vol in die overleefstand zit. Je bent helemaal gefocust op de korte termijn, en je hebt de dagen aftellend misschien wel voor niets anders aandacht: je kijkt tot aan die uitslagdag en niet verder. Als die uitslagdag voorbij is, komt de rest van de wereld en de lange termijn weer in beeld. En over die lange termijn realiseer je je bijvoorbeeld, dat hoeveel goede uitslagdagen er ook nog komen, dat die realiteit van angst voor kanker er een is die nooit meer uit je leven weg zal gaan. Of dat je, hoeveel goede uitslagen je ook nog krijgt, het feit dàt je überhaupt kanker hebt gekregen en dat die ziekte je leven heeft vertekend, nooit meer ongedaan kunt maken.
De baas over je emoties?
Het uiten van emoties is een ingewikkeld iets. We voelen ons er al snel schuldig over of schamen ons ervoor. Emotionele uitbarstingen hoor je te voorkomen. Toch? Maar niet iedereen is daar even goed in. Had je altijd al wel last van stemmingsuitbarstingen dan zal het je waarschijnlijk niet verbazen dat je dat tijdens de periode van je ziekte ook regelmatig overkomt. Was je altijd de kalmte zelve, dan is het misschien een stuk lastiger voor je, om te ervaren dat je die stemmingswisselingen hebt. Of je nu wel of niet 'goed bent in emoties', je helpt jezelf niet door je voor die heftige emoties te schamen. Je voegt dan alleen maar nog een extra laagje schuldgevoel en schaamte toe aan die volgelopen emmer op je rug. Waardoor de ballon nog wat sneller strak gespannen raakt. En de kans op uitbarstingen dus juist weer wat groter wordt.
Meer dan je hebben kan
In geval van kanker helpt het niet dat je weet dat je je emoties beter niet kunt opkroppen. Ook dat je weet dat het niet altijd oplucht met deuren te smijten helpt je niet. In geval van kanker kun je er niets aan doen dat die emmer op je rug volloopt. Want ook als je goed bent in het omgaan met je emoties gebeurt er doodleuk teveel te snel om het te kunnen verwerken. Wat doe je ertegen dat de omstandigheden voor meer emoties zorgen dan je verwerken kunt? Niets. Je kunt dat niet voorkomen. Je hèbt die emmer vol onverwerkte emoties nu eenmaal op je rug. En die onverwerkte emoties azen nu eenmaal op hun kans om wat van die lading kwijt te kunnen. Of je nu goed bent in het 'de baas zijn' over je emoties of niet, de kans dat kanker van ons allemaal dat kind maakt, dat moet leren te signaleren wanneer de ballon te gespannen raakt is reëel. Je kunt dan niet voorkomen dat die emoties eruit moeten. Maar hopelijk lukt het je wel door aandacht aan die gespannen ballon te besteden, de momenten waarop die emoties naar buiten komen, wat beter te timen.
Gelukkig zijn er steeds meer mensen die zich gespecialiseerd hebben om je te helpen die emmer leger te maken en de knopen te ontwarren. Hier kun je verwijzingen vinden naar specialisten op dit vlak.
